در بسیاری از کشورهای جهان، از جمله ایالات متحده، کانادا، استرالیا و اغلب کشورهای اروپایی، دومین یکشنبۀ ماه مه (که امسال مصادف شده با یکشنبه ۲۱ اردیبهشت) به‌عنوان روز مادر گرامی داشته می‌شود.
اما چرا این روز خاص انتخاب شده؟ چه کسی بنیان‌گذار آن بود و چه مسیری طی شد تا این روز به تقویم رسمی راه یابد؟ پاسخ این پرسش‌ها ما را به ابتدای قرن بیستم و حتی پیش از آن بازمی‌گرداند.
آغاز با یک اندوه شخصی و یک ایده اجتماعی
پایه‌گذار اصلی روز مادر زنی به نام آنا جارویس بود؛ کسی که پس از مرگ مادرش در سال ۱۹۰۵، تصمیم گرفت روزی به نام «مادر» را به‌طور رسمی وارد تقویم کند. این ایده، از زندگی مادرش، آن جارویس الهام گرفته شده بود.
آن جارویس در زمان جنگ داخلی آمریکا، گروه‌هایی به نام «باشگاه‌های کاری مادران» تشکیل داده بود که هدف‌شان بهبود بهداشت و کاهش مرگ‌ومیر کودکان بود. او بعدها نیز تلاش کرد با راه‌اندازی روزهایی برای آشتی بین مادران شمال و جنوب آمریکا، نقش زنان در پیشبرد صلح را تقویت کند.
آنا، پس از مرگ مادر، کار او را ادامه داد و مبارزه‌ای عمومی برای به رسمیت شناخته شدن «روز مادر» آغاز کرد.
اولین مراسم رسمی و اعلام یک تعطیلی ملی
در ۱۰ مه ۱۹۰۸، آنا جارویس نخستین مراسم عمومی روز مادر را در کلیسایی در ایالت ویرجینیای غربی برگزار کرد. او در تلاش‌هایش از طریق رسانه‌ها، کلیساها و مقام‌های سیاسی، خواستار تعیین یک روز مشخص برای تجلیل از نقش مادران شد.
سرانجام، در سال ۱۹۱۴، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، وودرو ویلسون، دومین یکشنبه ماه مه را به عنوان روز ملی مادر اعلام کرد. این تصمیم با استقبال گسترده‌ای در سراسر ایالات متحده همراه شد و به‌سرعت در بسیاری از کشورهای دیگر نیز مورد استقبال قرار گرفت.
دومین یکشنبۀ ماه مه؛ انتخاب نمادین یا اتفاقی؟
برخلاف آن‌چه گاه تصور می‌شود، انتخاب دومین یکشنبۀ ماه مه دلیل دینی یا سنتی خاصی ندارد. این تاریخ هم‌زمان با نخستین مراسم بزرگداشت مادر آنا جارویس بود که در همان تاریخ برگزار شد و بعدها به صورت رسمی و تقویمی تثبیت شد.
ماه مه نیز در سنت مسیحی به‌عنوان «ماه مریم مقدس» شناخته می‌شود که در ناخودآگاه جمعی مسیحیان با مقام مادری و زن مقدس پیوند دارد. اگرچه این موضوع نقش مستقیمی در انتخاب این تاریخ نداشته، اما بی‌تأثیر هم نبوده است.
جالب آن‌که آنا جارویس، کسی که روز مادر را بنیان گذاشت، در سال‌های پایانی عمرش به منتقد سرسخت همین روز تبدیل شد. او با تأسف می‌گفت که روح حقیقی روز مادر، یعنی «محبت صادقانه و قدردانی بی‌ریا»، جای خود را به کارت‌های چاپی، گل‌های تجاری و ناهارهای رستورانی پرخرج داده است.
او حتی برای لغو رسمی این روز کارزارهایی راه‌اندازی کرد و بخشی از دارایی خود را هم صرف اعتراض به تجاری‌سازی روز مادر کرد. آنا جارویس در ابتدا فقط خواستار این بود که در چنین روزی یک یادبود صمیمی، خانوادگی و ساده برای مادرانی برگزار شود که بخشندگی‌شان همیشگی و بی‌دریغ است.
روز مادر به اروپا به‌استثنای بریتانیا
پس از جنگ جهانی اول (۱۹۱۸)، نفوذ فرهنگی ایالات متحده در اروپا، به‌ویژه از طریق سربازان آمریکایی و تبلیغات، افزایش یافت.
در کشورهای اروپایی که روابط نزدیکی با آمریکا داشتند، مانند بریتانیا، فرانسه، آلمان و اسکاندیناوی، ایده روز مادر مورد توجه قرار گرفت و در دهه ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰، این مناسبت در چند کشور اروپایی رسماً یا غیررسمی گرامی داشته می‌شد، اما تاریخ آن در برخی کشورها با روز آمریکایی تفاوت داشت.
امروزه بسیاری از کشورهای جهان روز مادر را در دومین یکشنبه ماه مه جشن می‌گیرند، اما در برخی کشورها ازجمله برخی کشورهای مسلمان یا آسیایی، روز مادر با تقویم‌های محلی یا مذهبی تنظیم می‌شود.
در این میان، بریتانیا از معدود کشورهای اروپایی است که تاریخ کاملاً مستقلی برای روز مادر دارد. آن‌ها «Mothering Sunday» (یکشنبۀ مادرانه) را جشن می‌گیرند که به‌طور سنتی در چهارمین یکشنبه روزۀ مسیحی «Lent» (چلۀ روزه) برگزار می‌شود و ریشه‌ای مذهبی و کاملاً متفاوت با سنت آمریکایی دارد.
در ایران
در ایران از سال ۱۳۳۹ خورشیدی روز ۲۵ آذر که سالروز تأسیس کانون حمایت از مادران و نوزادان بود، به‌عنوان روز مادر گرامی داشته می‌شد، اما جمهوری اسلامی در تقویم رسمی خود ۲۰ جمادی‌الثانی را که یکی از چندین تاریخ روایت‌‌شده از ولادت فاطمه دختر محمد (پیامبر اسلام) است، به‌عنوان روز «زن و مادر» اعلام کرده است.
با این حال، در سال‌های اخیر تبریک گفتن ایرانیان به مادران در یکشنبۀ دوم ماه مه نیز به‌خصوص در شبکه‌های اجتماعی رواج پیدا کرده است.
